صد دوبيتي كردي كلهري.رضا جمشيدي

صد دوبيتي كردي كلهري.رضا جمشيدي 
 
************   
هه‌لا يار و هه‌لا يار و هه‌لا يار
تكي ئاو له كونه‌ي ئشقد ئه‌رام بار
بچيم ريخ وفا بنه‌يمنه‌و چال
وه‌ژير سه‌وله‌گان باوه‌ياگار


**************


چه‌ني له هيور مِ دادن وه لاده‌و
چه‌ني ئه‌سره‌يل مِ كه‌فتن وه پاده‌و
چه‌ني جور كوواني داخ كريام
بچو، واران ئه‌سره‌يلم وساده‌و



چه سه‌رچوپي ئه‌زيزي كيشي يارم
ئه‌راي ديني نه‌منيه دي قه‌رارم
كوره ده‌ردي وه مال ئاسمان كه‌و
كه‌سيگ بيوشي گه‌نه،چه‌وي درارم



**************


قه‌پي دامه له سيف ئه‌زره‌ته‌يلم
چه‌نيگه بي خه‌وه‌و بينه چه‌وه‌يلم
مِ خو روژم له بان تو له ده‌س دام
ئه‌را ره‌همي نيه‌كةيدن وه شه‌وه‌يلم



هه‌وا ئه‌وره،ته‌مه،نِم‌نِم واران
چه‌وم هاله‌و ريِد سالان و مانگان
هه‌ يه زانم كِ نيه‌تيه‌يده‌و ديارم
ته‌مام ئه‌زره‌ته‌يلم چوو وه تالان


**************


شه‌واره هه‌م شه‌واره هه‌م شه‌واره
دلم بيزه‌ي چه‌وه‌يلد كه‌ي دواره
خه‌وه‌ر دانه كه ديريدن تيه‌يده‌و
هه‌ناسه بركيِم كه‌فته‌و شماره



شه‌واره هه‌م شه‌واره هه‌م شه‌واره
چه‌وه‌يلم بي خه‌وه‌و بينه دواره
مِ هه‌ر چي كه‌م ريوود نايده‌و خيالم
وه ناو هه‌رچي هه‌ساره‌‌يله دياره


**************


بنوره ته‌مته‌مه‌ليولان چه كه‌يدِن
بنور چيو داره‌گانيش هه‌لكه‌نيدِن
ئه‌زيزم هاله ري ديري تيه‌يده‌و
خداگه ياره‌گه‌م وه پا نه‌خه‌يدِن



وه ناو سه‌وزي وه‌هاران هه‌ر تو سه‌وزي
منيده شه‌مع هه‌ميشه پر له ئه‌سري
وه‌لي هه‌ر كه‌س نه‌زانيدِن مِ زانم
تو ليمو زه‌رده‌گه‌ي باخه‌يل قه‌سري



**************


ئه‌لا يا ايها الخاون دو چه‌و كال
ته‌مام ده‌مچه‌ود پر له خه‌ت و خال
توام تا ئاسماند په‌ر بكيشم
مه‌گه‌ر خوه‌د بيده پيم قه‌يري په‌ر و بال



چه‌ني سه‌خت و خه‌راوه بي وه‌فايي
خدا هاوار له ده‌س داخ جيايي
خه‌وه‌ر دان،چيد و دي نيه‌تواي بايده‌و
دواره هه‌م دلم كه‌فته‌و گيايي


**************


چناره به‌رزه‌گه‌ي سه‌رپل تنيدن
وه ليمو زه‌رده‌گانِ قه‌سر منيدن
شيوي سه‌ر وه گيه‌لان و به‌ريوه‌گاني
هگِ له وه‌ر خوه‌ده‌و چشتيگ خوه‌نيدن



ئه‌لاجه‌يوم تي ئه‌را شه‌و روشنايه
چماني خوه‌ر وه تاريكي هه‌لايه
كه‌ميگ نورستمه‌و ئيلام و ئه‌ولام
چه ديم ئه‌و نازه‌نينه‌سه وسايه


**************


چه‌وم په‌لپد گريدن هايده كوره
بنور زه‌نگم زريدن هايده كوره
دلم دي ده‌رقه‌يِ ديوريت نيه‌تيدن
ئه‌راد ديري مريدن هايده كوره



چه‌وه‌يلد هه‌ي چه‌وه‌يلد هه‌ي چه‌وه‌يلد
سيه و بور و كه‌و و هيولن مويه‌يلد
هه ر ئيوشن يه وه كي كه‌يد ئي فريشته
جه‌نگه لاي مه‌مووه‌يل و خالوه‌يلد


**************


ده‌نگيگ هات و ده‌نگيگ هات و ده‌نگيگ هات
وسامه تا ده‌نگي باي  وه سه‌ر سات
وه شون هه‌ر ده‌نگيگ هه‌ر هاتم و چيم
وه‌لي ئه‌و نازه‌نينه ده‌نگ وه‌لي نات



خه‌ويگ ديم و خه‌ويگ ديم و خه‌ويگ ديم
وه ناوِ ئه‌و خه‌وه تا ئاسمان چيم
وه‌تم بيجگه خدا كه‌س نيه‌يْوْنمه‌و چه‌و
چه ديم ئه‌و نازه‌نينه سيفي دا پيم


**************


تو جور قرمزي ميوه‌ي هه‌ناري
تو سه‌ولِ به‌رزِ باوه يادگاري
منيشْ دروزِنِ ده‌م مه‌ردمه‌يلم
وه‌لا ئيوشن تو داوو كه‌و سواري



تفه ئه‌و روژه له دالگ پيا بيم
ئه‌راي ئشقد هه‌ميشه هه‌ر گيا بيم
وه ئه‌و روژه سيه‌گه،كووس من كه‌فت
كِ سه‌ر هه‌لگردمو له ليد جيا بيم


**************


زقوم هاله قه‌لاگوشان زمسان
پر بخچه‌ي ته‌مه و ته‌مته‌مه ليولان
ته‌مام سه‌وزي ئي ده‌يْشته لاورد
كِ نيشانيگ نه‌ميني له وه هاران



وه هه‌ر جا چم چماي هايده‌و نواي مِ
چه‌نيگ جيد خاليه وه ناو هه‌واي مِ
زمستانه،تنيش چيده،مِ ته‌نيام
كه‌سيگ هه‌رگز وه پي نايدن لوواي مِ


**************


وه كيوچه‌ي هيْوْر تِ هه‌ر هاتمو چيم
وه پشتْ ده‌روه‌چه‌گه ساي يه‌ي نه‌فه‌ر ديم
خيال كردم تنيدن هات و چين كه‌ي
وه جاي خوه‌م وشكمه‌و دادن و له‌رزيم



چه سه‌لته‌و زونْ ئه‌زيزي هاوه‌رد يار
چه سه‌روين بليني ها سه‌رد يار
خدا زاني وه خوه‌د تيدن وجاخي
ديرم سوزيه‌م وه شوله‌ي ئاگرد يار


**************


خدا ئه‌يده‌،خدا ئه‌يده،خدا ئه‌يد
وه‌هار ديري منه‌ي سه‌وزي چه‌ود كه‌يد
گُل و دار و گه‌لا گوشه‌و قولاخن
بزانن ده‌نگه‌گه‌د وه كوره‌وه تيْه‌يْد





چه‌نيگ بويِ گُل مه‌ريه‌م تو ده‌يدِن
وه هيْوْر يه‌ي چه‌پگ نه‌رگس مِ خه‌يدِن
گريگ تا تيْه‌يْدنه‌و ده‌يشت وه خه‌رامان
منه‌ت وه ئاسمان و زه‌يو تو نه‌يدن


**************


خه‌رامان هه‌ي خه‌رامان هه‌ي خه‌رامان
ئه‌را  نيْه‌يْلي بوواري وه‌فر و واران
چه‌ني قيند گه‌نه هاشا له قيند
توايدن به‌و چه‌وم در بار وه تاوان



وه ناو كيْوه و بياوان هه‌ر تو ديونم
وه ناو كيْوْچه‌ و خياوان هه‌ر تو ديونم
وه هه‌ر كو چم كه‌ل و باخ و ده‌ر و ده‌يشت
وه شيوه‌يلِ فه‌راوان هه‌ر تو ديونم


**************


شه‌وه‌كي چيمه سجده ديم تنيدن
نماز نيمه‌رو كردم تو بيْوْدِن
ده‌م ئيواران كِ گشتي چيوْنه ناو خه‌و
دواره هه‌م تو ديم ديري خه‌نيدن





من و تو جور فريشته‌ي لاي خدايمِن
وه گه‌ردِ ئي ديْوْاي مه‌ردم جيايمِن
ده‌سد ها ناو ده‌سم چه‌ندين و چه‌ن سال
من و تو تا ئه‌به‌د خوه‌يشگ و برايمِن


**************


سلام ئه‌ي هاو كلاس خوه‌زيه‌وه‌يلم
سلام هه‌ي روشنه مانْگِ شه‌وه‌يلم
سلام ميوانِ هه‌ر روژ خيالم
سلام ئه‌ي بايِس ئه‌سر چه‌وه‌يلم



منيده‌و يه‌ي گِله ويلكان نازار
قژد هيوول و چه‌وِد سه‌وز و ده‌مد نار
وه ناو چالاو ئشقد گيرِم ئه‌ي يار
وه لِ تاريگ له زُلفِت به‌و ده‌رم بار


**************


خدا رو هه‌ي خدا رو هه‌ي خدا رو
خدا هيوْرد وه ئه‌و شيوه خوه‌شه‌و بو
ئه‌را يه‌ي قردگيش چه‌و لي نه‌لاوه‌ي
كوره ره‌نجي،كوره توري،كوره چو



يه‌ك و دو و  سي و چوار و تو هاتي
وه تن تو له فريشته‌يل نجاتي
تيه‌ريكان بي و گشتي چاوه ري نيْوْر
وه يه‌ي هه‌و جور خوه‌ر روشن دراتي


**************


كه‌پو هات و خه‌وه‌ر دادن كِ تيه‌يده‌و
ئه‌رامان ئاگرِ گه‌ورايگ تو كه‌يده‌و
ئه‌راي چاوه ريه‌يل هاتن خوه‌د
وه ديوان دلت سفره‌يگ تو خه‌يده‌و



كه‌پو هات و خه‌وه‌ر دادن نيتيدن
دواره وه‌و غه‌ريبايه مينيدن
سه‌رم سُر مه‌نيه چيو وه دلت تي
وه ئي ئاشق زاره دل كه نيدن


**************


چه‌وه‌يل تو منيده جام چيني
وه قه‌سره‌و خه‌يدنه‌ي قه‌لاجه ديوني
بيه‌سه دلخوه‌شي ئي ئايه‌مه‌يله
خداگه‌ي بان سه‌ر وه‌ليد نه‌سيني



سيه و سه‌وز و سفيد و ئابييدن
وه يه‌ي چه‌پ مه‌ريه‌م چه‌رمي مينيدن
دلت هه‌ر چي كِ بتوايدن چه‌وه‌يلد
خِريگ خوه‌يْدو،چو ئه‌و چشته سينيدن


**************


زه‌رينه‌يل و سيمينه‌يل وه‌هاري
وه هه‌فتا فه‌رسه‌نگي چيونه‌و دياري
يه هه‌ر ريشه‌س دله زيقي تو كه‌يدِن
تُنِ« ئيمام ره‌زا» ئه‌گه‌ر نه‌واري



ده‌ر و ده‌يشت و كيْوه ‌و ده‌ريا منيدن
وه ئي هه‌مكه‌يش فه‌قه‌ت خدا منيدن
تو تا ئه‌وره تيْوه‌ني خاسي وه جي بيل
ك يه‌ي خاس و گه‌نيگ وه جا منيدن


**************


يه‌سه لالكيه‌مه‌و وه‌و كه‌و سواره
خوه‌شي نه‌يْوْنيده چه‌و وه‌ي روژگاره
تو باخ ئشق مِ وشكاني و چيد
خدا تيوْش شه‌رِد باري دواره


تو ليمو زه‌رده‌گه‌ي  قه‌سر شيريني
فريشته  سه‌وزه گه‌ي بان زه‌ميني
خدا كاريگ بكه‌ي وه خاتر ئشق
 ئه‌راي سه‌د سال تر وه‌ير‌ه  بميني


**************


تو كاليتوسه‌گه‌ي ده‌يشت زه‌هاوي
تو به‌رزي بيستيونيد و په‌راوي
چه‌نيگه بي خه‌وه‌ر وه ئيره چيده
هه ئه‌هواليگ بگر پياي هساوي



تو داره به‌ريوه‌گه‌ي شار گيه‌لاني
هه‌ساره به‌رزه‌گه‌ي ناو ئاسماني
من و تو كه‌لهوريم له هوز ئشقيم
دواره وئده‌مان ئه‌و په‌ر كاني


**************


خوزيمةو كيْوْزهْ ئاو بانِ شاند
خوزيمه‌و جام و ليوام و قه‌زاند
كه‌فيده و ئي ريه تا سه‌ر كيه‌ني چيد
سه‌ره‌و گشت شيوني چه‌رخ چه‌واند



خه‌رامان هه‌ي خه‌رامان هه‌ي خه‌رامان
كوتيگ وه‌و سيف باخيده به‌پيمان
دواره ديمه خه‌و هه‌م هايده شانم
ئه‌راي خاترْ خدا  به‌و سه‌ر به‌ليمان


**************


شنه‌فتم هايده لاي مانگ و هه‌ساره
چه‌وه‌يلد جور خوه‌ر روشن دياره
چه‌ني وينه‌ي خوه‌ر و مانگْ و هه‌ساره يد
 ك نيشاند ده‌نه‌و يه‌ك وه ئشاره



سه‌ر و گيانم  كه‌مه‌و  شيرواي چه‌وه‌يلد
يه كورپه‌ي ئشقمه ها لاي چه‌وه‌يلد
مِن ئه‌زره‌ت ها دلم وه لاد بنيشم
ئه‌را  نيه‌يليدنه‌م وه ساي چه‌وه‌يلد


**************


پِرِم له ئه‌زره‌ته‌يل وه‌ل تِنا بيْوْن
بنوره هه‌سره‌ته‌يل وه‌ل تِنا بيْوْن
ته‌مام وه‌ل تِنا بيْوْنه‌يل ديارين
نيه‌كيشم دي خه‌ته‌يل وه‌ل تِنا بيْوْن



وه ئه‌و روژه خدا ناوِ تو هاورد
دلم يه‌ي قردگيش چه‌و ليد نه‌لاورد
 وه ديوان دلت ده‌واري هه‌ل دا
وه ساي سه‌وزي چه‌وه‌يلد مالي داگرد



**************


ئه‌را يه‌ي قردگيش نيچي وه ويرِم
تو نه‌يوْدن دي وه دُنيا سيرِ سيرم
وه بونه‌ي تو نه‌فه‌س كيشم ئه‌زيزم
خدا ده‌ردد بخه‌يده‌و هه‌ر چي ديرم



چه‌وِم كه‌فته‌و خه‌ت و خال ره‌نْگْينِد
رخِم چي چه‌و گه‌نه‌يل بانه‌و كه‌ميند
يه چيوْ ناز و ئه‌زيز و شيوه خاسي
سه كاور نه‌زر بالاي نازنيند



**************


تو له‌يلايد و تو له‌يلايد و تو له‌يلايد
تو لافاو و تو هالاو و تو ده‌ريايد
چه‌ني ها وه‌ر چه‌وِم يه‌ي روژ سه‌وزي
وه‌ره‌و  باخ دلم وه بي خه‌وه‌ر بايد



مه‌ليوچِگ هايده ساي خاني ئه‌وانه
مه‌ليوچگ هيْوْرِده‌و پي بو شه‌وانه
كُره هيْوْرده‌يل يه‌سه كوچْكه فري كه‌ن
مه‌ليوچگ خوه‌د به وه‌ر ئه‌و تيركه‌وانه



**************


وه‌هاره هه‌م وه‌هاره هه‌م وه‌هاره
خه‌وه‌ر دانه مه‌ريزه ئه‌و نگاره
ئه‌را يه چه‌وْ گه‌نه‌يل لاچن وه ده‌وري
سپاريمه‌ي خوه‌ر و مانگ و هه‌ساره



سيان خه‌م هاته كولم هه‌ر سه يه‌ي هه‌و
غه‌ريباي و مه‌ريزاي و  ئه‌زاي ئه‌و
غه‌ريباي و مه‌ريزايِم وه فينار
خه‌م دُيْوْري ئه‌زيزم هه‌ر  نيه‌چوده‌و



**************


سه‌رد بار تا بنه‌مه‌و بان شانم
تو نازيدن،ئه‌زيزيدن مِ زانم
چماني كز هه‌لاتيده،نه‌مينم
بخه‌ن ده‌ردد وه ليم،ده‌ردد وه گيانم



دو ساله شه‌يو سيه ها وه‌ر چه‌وه‌يلم
هه‌نوز چيند نيه‌كه‌ن باوه‌ر چه‌وه‌يلم
ديوه‌شه‌و تا كه‌فتمه‌و هيْوْرد وه يه‌ي هه‌و
فريشته‌يگ جور خوه‌د دا وه‌ر چه‌وه‌يلم



**************


كوواني گه‌رمه‌گه‌د پر نيْوْره دايه
كه‌ره و نان و دووِد ها كوره دايه
هميشه تا دلم گيريا وه چشتيگْ
سه‌رِ مِ دايدنه‌و خاپوره دايه



ئه‌راي سيزده وه ده‌ر،باخ دلم هه‌س
په‌ل و په‌رچين و چه‌رداخ دلم هه‌س
ئه‌گه‌ر چشتي تواستيدن ئه‌زيزم
هه‌ميش خوه‌م هه‌م هه‌ميش داخ دلم هه‌س



**************


دواره ئه يد نه‌وروزه و تو هاتيد
هه دايده وه‌ر چه‌وِم هه‌ر هاتي و چيد
وه گشتي يه‌ي هزاري دامه ئه‌يدي
دل و گيان و سه‌رم گشتي وه ئه‌يديد



ئه‌لا يا ايها الساقي تو خاسي
ئه‌گه‌ر گشتي دِروو بودن تو راسي
خدا هه‌فت روژ و هه‌فت شه‌و وه‌ختْ ئه‌راد هيشت
وه‌لا  هه‌ق  ها ده‌سد دي كه‌س نه‌ناسي



**************


وه سه‌روين قه‌شه‌نگيگه‌و تو هاتي
هه جور مانگْ وه شه‌و تاريك دراتي
وه هه‌ر جايگ ناوگه‌د جور توپ ته‌‌قياس
ئيوشن له ليد نيه وه هيوچ ولاتي



زه‌مين وشكه ده‌مي،ها كوره ئه‌ورِد
چه‌ني پروانه‌گان چه‌رخن وه ده‌ورِد
زوانم لال ئه‌گه‌ر  روژيگ  نه‌ميني
ريه‌و ري دار نيه له بان قه‌ورد


**************


هه‌  هامه‌و  ئه‌زره‌ت ئه‌و خه‌ت و خاله
وه ليد دل نيه‌كه‌نم وه‌ي هاله هاله
ئه‌گه‌ر نه‌وده‌د وه ته‌نياي وشكمه‌و ده‌ي
كونه‌ي ئاويگ به‌پيم وه‌ي وشكه ساله



يه شاواز تنه يه‌ي سه‌د هزاري
هه‌وا خواديش خوه‌مِم زه‌رده قه‌ناري
دل مِ ئه‌وقه‌ره گيره وه ئشقِد
ئه‌گه‌ر بيوشي چه‌ود ده‌ر بار،دراري


**************


خدا خوه‌دْ ناز نازاران نه‌شيوِن
هريكه‌ي نازك ئه‌ندامان نه‌شيوِن
تو هه‌ر چي شيونيدن ها له ده‌س خوه‌د
فه‌قه‌ت چه‌رخ چه‌و خاسان نه‌شيون



چه‌ني وه‌و كيْوْچه‌دانه هاتم و چيم
چه‌ني ده‌ر مال ئيوه بيْوْدنه‌و جيم
مه‌مي ناويگ كِ لات كيْوْچه‌دان بي
چه‌ني وه زيلي و گُلميچه داليم


**************


چه‌ني ده‌ر مالدان شيوه‌ي تو ده‌يدِن
ته‌پ و تاپ دلم ناوِ تو به‌يدِن
هه‌گِ نورم وه دار و ده‌روه‌چ و مانگْ
كُل يانه مه وه هيْوْرِ تو خه‌يدن



ده‌سد خوه‌ش بودن و سقاند ئازا
يه چيو وه‌ي وه‌خته چيد،هيشتيده‌مه جا
خدا زاني وه خوه‌م ئي چشته ئيوشم
هه دي وه شونده‌و هه‌ر نام وه داخا


**************


مه‌گيرن هه‌ي مه‌گيرن هه‌ر مه‌گيرن
كوره بيوْشه چه‌وه‌يلد كه‌م بگيرن
خه‌وه‌ر نه‌يري خوه‌ر و مانگ و هه‌ساره
وه يه‌ي چه‌رخ چه‌وه‌يل تو ئه‌سيرن



گُليدن هه‌ي گُليدن هه‌ي گُليدن
فريشته‌ي سه‌وز شار سه‌رپُليدِن
ئه‌گه‌ر باقي چمان شه‌مشه‌مه كوره‌ن
تو وه ته‌نيا وه وينه‌ي بُلبُليدن


**************


بچو ديْوْره‌و بكه ف قينم وه ليد تيد
خدا خاستر وه مِ بنه‌يدنه‌و ريد
مِ وه گه‌رد دلم يه‌ي جوري سه‌ر كه‌م
وه تو خاستر فه‌ره‌س،تو خو كه‌سيگ نيد



وه قه‌سره‌و هاتيه ليمو ديريدن
وه يه‌ي چه‌رخ چه‌ود سه‌د دل سينيدن
مِ مالم هاله سه‌رپُل،كيْوْچه‌گه‌ي ئشق
وه‌تن وه ماله‌گه‌ي مِ لا گريدن


**************


زمستانه زمستانه زمستان
دواره رچ به‌سانه ده‌يشت و شاران
تنو گه‌رمي ده‌سد تا هاينه لاي مِ
تو بيل تا هه‌ر بواري وه‌فر و واران



ئه‌ناز ئشق تو بلين و قُيْوْله
چه‌نيگ گيسه‌يل تو ئه‌زيز و هُيْوْله
خداگه ئه‌ر كه‌سي گه‌ن نوريه‌و پي
چه‌وه‌يلي كور بكه بي ديْوْله ديْوْله


**************


توام بامه‌و ده‌ر مالد بنيشم
وه ساي هه‌ر دگ چه‌و كالد بنيشم
توام وه بي زيارت نه‌چمه ريمه‌و
تو بيل لاي زريه‌گه‌ي خالد بنيشم



وه ده‌س ديده و دلم هاوار و  هاوار
كِ هه‌ر چي ديده ديوني دل قيژني،بار
دُرِس كه‌م خه‌نجه‌ريگ چيو اژدها و مار
به‌مه ي ناوِ چه‌وم تا دل بكه‌ي ئار


**************


بنوره ئي دله زار و كه واوه
ئه‌راي ئشق تو هالي هه‌ر خه‌راوه
چه‌نه باخيگ ئه‌راي تو نامه نيوسا
هه‌نوز چاوه‌ريِ يه‌ي خه‌ت جوواوه



هه‌گِ بايده‌و وه‌هاريش وه‌ل تِنا تي
ئه‌روسان و قه‌تاريش وه‌ل تِنا تي
وه ده‌س خالي وه‌ره‌و مالم نيتيدِن
به‌ي و سيف و هه‌ناريش وه‌ل تِنا تي


**************


تو نيْوْريد  و تو نيْوْريد و تو نيْوْري
تو شيشه‌يد و تو جامه‌كْ تو بلوري
تو هه‌ر چي چشت خاسِ ناو ولاتي
نيه‌زانم دي چه بيْوْشم تا نه‌توري



ئه‌زيز گِليه‌كه‌ر دي كه‌ي تيه‌يده‌و
چه‌وه‌يلم هاله ده‌ر دي كه‌ي تيه‌يده‌و
خدا بوريدن ئي ئشقه مِ ديرم
ته‌وانم چي وه سه‌ر دي كه‌ي تيه‌يده‌و


**************


چه‌وه‌يلم هاله ده‌ر دي كه‌ي تيه‌يده‌و
وه ناوْ ئي  سه‌رديه  ئاگر بكه‌يده‌و
چه‌ني ئيره ئه‌راي تو بيزه كه‌يدن
تِ داوو ئي ده‌ف ئه‌ر هاتي،نه چيده و



گه لايل سه‌وز داره‌يليش ئه‌راي تِ
گُل زه‌رد وه‌هاره‌يليش ئه‌راي تِ
ئه‌گه‌ر زاني كه‌مه ده ردد وه گيانم
خوه‌ر و مانگ و هه ساره‌يليش ئه‌راي تِ


**************


تنو خوه‌ر هه‌م ئه‌راي چه قالدانه
بينه لومه‌ي ولات ئيوه دووانه
وه يه‌ي ئه‌ندازه پرشه‌ي نيْوْردان تي
كوره وه سه‌ر چه وه‌رده‌ وه‌رده ‌دانه



بيه پيم يه‌ي نواله‌يگ وه‌و ده‌سه‌يله
كِ به‌شكه م دي ته‌مام بو ئي خوسه‌يله
كه‌مي نيْوْر و كه‌م واران به پيم تا
دواره قه‌د بيه‌ن ئي  ناره سه‌يله


**************


شه‌واره هه‌م شه‌واره هه‌م شه‌واره
پر بِخچه‌م خه‌مه و زيوخه و په‌ژاره
سه‌ر خوه‌م هه‌لگرم دي چم وه ئيره
غه‌ريبي كه‌فته‌سه‌و به‌ختم دوجاره



ئه‌راي هال من ئه‌ي ساقي تو برشن
يه‌كيگ دُشمه‌ن رشان،باقي تو برشن
كه‌سيگ پيدا  نيه‌و مه‌ي برشنيدن
ئه‌لان ك هه ر تو مشتاقي،تو برشن


**************


په شيمانم په‌شيمانم په‌شيمان
ئه‌را هيشتم بتوريدن وه‌ليمان
مه‌له موسي وه ده‌ورت كه‌م ك يه‌ي روژ
دواره بايدنه‌و جور جار جاران



ولات سه‌وز ده‌وران منالي
كه‌ل و كيْوْچه‌ و خياوان منالي
وه هيْوْرم هه‌ر نيچيدن شار سه‌رپُل
ته‌مام خوه‌زيه‌وه‌گان منالي


**************


نيه‌زانم سه‌رپلي،قه‌سري،گيه‌لانيد
كه هه‌ر ساتي وه يه‌ي جا ده‌ن نيشانيد
جميري،كه‌لهوري،گوراني، جافيد؟
له‌كيد،قه‌لخانييد يا باوه جانيد؟



م خو زانم تو مالد هاله كوره
مِ خو زانم چه‌ني مال تو ديْوْره
هه‌ميش زانم ئه‌گه‌ر يه‌ي روژ بتوري
ته‌مام زار و زه‌يو كيشيده توره


**************


برا ئي چه‌و مه‌سه له باخ كوره‌س؟
يه له قيْوْخا ژنه‌يل كاخ كوره‌س؟
تماشا چيو ئه‌زيز و ته‌رك و نازه
بزان ئي هوريه وجاخ كوره‌س؟



تو چيد و من وه ئيره هيشتيه‌و جي
دواره دايده پيم ده‌رد غه‌ريبي
وه‌لي من هه‌ر دوئا كه‌م ك هه‌ميشه
وه گه‌رد هه‌ر كه‌  هه‌يد ئازا بميني


**************


سه‌ر و مال و دل و گيانم ئه‌راي تِ
گُله‌يل باخ و بوسانم ئه‌راي تِ
شنه‌فتم سه‌ردده،هه‌يرو نه‌مينم
وتاق گه‌رم زمسانم ئه‌راي تِ



چه‌وه‌يل مِ وه سه‌وزي چه‌و تو نازن
وه گه‌رد ئشق تو شانامه سازن
ئه‌زيزم وه خدا نيه‌چي وه هيْوْرم
هه‌نوزيش ده‌روه‌چه‌يل ئيمه وازن


**************


مِ خو زانم چه‌ني ئشقد سه‌راوه
چه‌وم هه‌ر چاوه ري يه‌ي خه‌ت جوواوه
وه‌لي زاني ئه‌گه‌ر سه ر به‌يدِنه‌و ليم
وه ديوان خدا چه‌نيگ سوواوه



خدا وه‌ختي دل تو سازيادن
زه‌ره‌يگ ئشق و موهه‌به‌ت تي نه‌نادن
يه‌سه تا گه‌ر دلم هاته‌و نزيكد
وه ده‌س قسيه‌يل تالد توريادن


**************


تو خو به‌رق چه‌وه يلد كور خوه‌ر كه‌ي
سفيدي ده‌مچه‌ود مانْگْيش وه ريْوْ به ي
 خُوو دي چه‌توايدنه دلداده‌گي مِ
كوره دنيايگ ئه‌راي ئشق تو گيان ده‌ي



تو وه مال خدا جي خوه‌د ديريدن
هه‌گِ بتواي تيوه‌ني بايد و بچيدن
تيوه‌ني وه گه‌ردْ فريشته‌يله‌و  بگه‌ردي
وه مه‌يل خوه‌د بنيشي،هه‌لبسيدن


**************


چه‌وه‌يلد گِل نيه،ئاگر كه‌نه و پا
هه باس چه‌و تِنه وه‌يلاو و وه‌ولا
بنيشه مال خوه‌د دامه‌رزيه‌و جاد
خداگه‌ي بان سه‌ر وه‌ر دامه گژدا


ادبیات بی صاحب کردی کلهری

*رضا جمشیدی

ادبیات کردی کلهری یا کرماشانی و یا جنوب،گستره وسیعی است که کرمانشاه ،ایلام،خانقین،بخشی از همدان و نیز لرستان را شامل می شود که خود نیز گویشها و لهجه های گوناگونی از جمله کلهری،لکی،کلیایی،یارسان،فیلی  و... دارد.ادبیاتی که نخستین شعر مکتوبش بر روی پوست آهویی در کردستان عراق کشف می شود تا بیانگر تاریخ کهن این ادبیات باشد و منظومه های دفاتر یارسان نیز موید این مدعاست.

این ادبیات،نامهای گران سنگی را نیز در درون خود پرورش داده است از شاکه و خان منصور گرفته تا غلامرضا خان ارکوازی،شامی کرماشانی،پرتو،احمد عزیزی،کیومرث قصری،سیدیعقوب ماهیدشتی،سیدصالح ماهیدشتی و دهها شاعر دیگر.

اما آنچه باعث نگارش این نوشتار شد نقدی است که بر برگزاری همایش ادبی «مولوی کرد» در سنندج دارم.همایشی که با توجه ویژه بر ادبیات سورانی،برای جوری جنس ، بخش کوچکی از ادبیات کردی کرمانشاه را نیز در ویترین خود جای داد تا بار دیگر پوزخندی تحقیر آمیز بر ادبیات ریشه دار اما بی صاحب کردی کلهری احساس کنیم.

من توهم توطئه ندارم و قصد ندارم متولیان فرهنگی استان را که اتفاقا از شهرهای ادبیات خیز استان برخواسته اند را به اهمال تعمدی در زمینه بی توجهی محض به ادبیاتی که ریشه در فرهنگ استان کرمانشاه و خاصه شهر کرمانشاه دارد متهم کنم.توهم توطئه ندارم که مثل عده ای بگویم برنامه ای طراحی شده که کُردیت را از کرمانشاه بگیرند و در این راه شمشیر را از رو برای ادبیات و فرهنگ کردی این استان بسته اند.اما بر این باورم که ضعف شدیدی که در برنامه های متولیان فرهنگی این استان از گذشته تاکنون مستولی گشته است به حدی ریشه دوانده است که دیگر کک کسی نمی گزد که زبان بومی،فرهنگ بومی و ادبیات غنی این دیار در حال نابودی است.سالهای سالست که هیچگونه برنامه ای در خصوص ادبیات بومی این استان و استان هایی که اشتراکات زبانی و فرهنگی با کرمانشاه دارند برگزار نشده است و با این رویه ای که متولیان فرهنگی در پیش گرفته اند نیز نباید منتظر معجزه ای در این خصوص باشیم و ای کاش به اندازه هول و هراسی که بابت برگزاری یک کنسرت پاپ به آنها دست می دهد ذره ای نیز برای میراث گذشتگانشان اهمیت قائل بودند (البته نباید از متولیان فرهنگی استان ایلام بخاطر برگزاری جشنواره هایی همچون«منال و ملیوچگ»و«شاکه و خان منصور»بگذریم که نشان از درک صحیح آنها از فرهنگ بومی و خواسته های جامعه دارد).

و در همین راستاست که می بینیم در همایش ادبیات کردی «مولوی کرد»سهم ادبیات پر سرمایه اما بی صاحب کردی کلهری آنقدر ناچیز است که کوچکترین دلخوشی و امیدواری در بین فعالان آن ایجاد نکرد و مصداق ضرب المثل معروف«حرمت امامزاده به متولی آن است»قرار گرفتیم زیرا وقتی متولیان فرهنگ این استان هیچ شناسنامه ای از شاعران و کتاب های چاپ شده در ادبیات کردی کلهری ندارند،وقتی متولیان فرهنگی استان ذره ای حرمت برای شاعران نامدار این ادبیات در برگزاری شعر کردی در حاشیه نمایشگاه کتاب قائل نمی شوند و از آنها دعوتی به عمل نمی آورند و دهها نمونه دیگر از این دست،نباید هم انتظار داشته باشیم که برگزار کنندگان همایش«مولوی کرد»به ادبیات این دیار ،نگاهی جدی داشته باشند.

مسلماً هر کسی که کوچکترین آشنایی با ادبیات کردی کرمانشاه و ایلام  داشته باشد هرگز نمی تواند از نامهایی چون جلیل آهنگرنژاد،سعید عبادتیان،رضا موزونی،ظاهر سارایی،فرهاد شاهمرادیان،امین شیرزادی،علی محمد محمدی،علیرضا خانی،علی سهامی،پرویز بنفشی،سامره ، شیردل ایلپور  و دهها نام صاحب اثر این مناطق بگذرد.آیا اگر برگزار کنندگان همایش مذکور ، جدیت و اهمیتی برای حضور شاعران این دیار قائل می شدند در نحوه اطلاع رسانی و دعوت از آنها تجدید نظر نمی کردند؟ آیا اگر آنها به فرض ناآشنا بودن با شاعران این دیار، از متولیان فرهنگی این استان درخواست اطلاع رسانی صحیح می کردند،اداره کل ارشاد استان اطلاعی از آمار کمی و کیفی شاعران این حوزه زبانی داشت تا به معرفی آنها جهت حضور در همایش مذکور بپردازد؟

بدون شک پاسخ هر دو سئوال خیر است .زیرا مسلم است که  هم، ادبیاتی های سوران زبان، به ادبیات حوزه جنوب به دید تفنن نگاه می کنند و کمترین اطلاعی از شاعران و آثار آنها ندارند و هم ادبیاتی های کلهر زبان نمی توانند ادعاهای پر طمطراق موجود در ادبیات سوران را تحمل کنند.

با این وجود ،دو مسئله پیش می آید-1-اگر حضور ادبیات کردی کلهری در این همایش ضروری بود پس چرا چهره های آشنا وبزرگان این ادبیات که هر کدام صاحب چندین اثر مکتوب هستند به این همایش دعوت نشدند ویا اطلاع رسانی در شأن آنها انجام نشد؟-2-اگر  جایگاهی برای این ادبیات قائل نیستید پس حق ندارید با حضوری حداقلی از این ادبیات،آن را به سخره بگیرید.

نگاه غیر جدی ادبیاتی های سوران به ادبیات کرمانشاه،قبل از اینها در جشنواره های شعر کردی رضوی و همایش های دیگرِ ادبی جلوه کرده بود و در این جشنواره نیز به عینه دیده شد و دیگر نیازی به نمونه های بیشتری نیست.

با تمام احترامی که برای دوستان صاحب نظرم قائل هستم اما باید بگویم که همواره معتقد به استقلال تاریخی،رسم الخطی و واژه ای برای کردی کرمانشاه هستم و برای این کار هم استدلال های خاص خودم را دارم زیرا در بسیاری از موارد،ظرفیت ها و ویژگی های خاص خودش را دارد که نمی توان به زور آن را هم ریشه و برادرخوانده حوزه دیگری دانست.

با این وجود،یک بار دیگر متولیان فرهنگی استان را در درجه اول و فعالان فرهنگی و ادبی این حوزه زبانی را در درجه دوم مقصر اصلی بلاتکلیفی و بی صاحبی این ادبیات غنی می دانم و امیدوارم که چشمان خواب آلود این دو گروه،هر چه زودتر از خواب غفلت بیدار شوند.